Ἰσοκράτης ὁ Ἀθηναῖος - Ἀρεοπαγιτικὸς
Οἱ γὰρ κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον τὴν πόλιν διοικοῦντες κατεστήσαντο πολιτείαν οὐκ ὀνόματι μὲν τῷ κοινοτάτῳ καὶ πραοτάτῳ προσαγορευομένην, ἐπὶ δὲ τῶν πράξεων οὐ τοιαύτην τοῖς ἐντυγχάνουσι φαινομένην, οὐδ’ ἣ τοῦτον τὸν τρόπον ἐπαίδευε τοὺς πολίτας ὥσθ’ ἡγεῖσθαι τὴν μὲν ἀκολασίαν δημοκρατίαν, τὴν δὲ παρανομίαν ἐλευθερίαν, τὴν δὲ παρρησίαν ἰσονομίαν, τὴν δ’ ἐξουσίαν τοῦ ταῦτα ποιεῖν εὐδαιμονίαν, ἀλλὰ μισοῦσα καὶ κολάζουσα τοὺς τοιούτους βελτίους καὶ σωφρονεστέρους ἅπαντας τοὺς πολίτας ἐποίησε. Μέγιστον δ’ αὐτοῖς συνεβάλετο πρὸς τὸ καλῶς οἰκεῖν τὴν πόλιν, ὅτι δυοῖν ἰσοτήτοιν νομιζομέναιν εἶναι, καὶ τῆς μὲν ταὐτὸν ἅπασιν ἀπονεμούσης, τῆς δὲ τὸ προσῆκον ἑκάστοις, οὐκ ἠγνόουν τὴν χρησιμωτέραν, ἀλλὰ τὴν μὲν τῶν αὐτῶν ἀξιοῦσαν τοὺς χρηστοὺς καὶ τοὺς πονηροὺς ἀπεδοκίμαζον ὡς οὐ δικαίαν οὖσαν, τὴν δὲ κατὰ τὴν ἀξίαν ἕκαστον τιμῶσαν καὶ κολάζουσαν προῃροῦντο καὶ διὰ ταύτης ᾤκουν τὴν πόλιν, οὐκ ἐξ ἁπάντων τὰς ἀρχὰς κληροῦντες, ἀλλὰ τοὺς βελτίστους καὶ τοὺς ἱκανωτάτους ἐφ’ ἕκαστον τῶν ἔργων προκρίνοντες.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΙΣ (ΚΑΘΑΡΕΥΟΥΣΑ)
Οἱ διοικοῦντες δῆλα δὴ – Σόλων καὶ Κλεισθένης – κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον τὴν πόλιν, δὲν ἵδρυσαν πολίτευμα ὀνομαζόμενον μὲν δι’ ὀνόματος κοινοτάτου καὶ ὡραιοτάτου, μὴ φαινόμενον δὲ τοιούτου εἴδους κατὰ τὴν ἐφαρμογὴν αὐτοῦ εἰς τοὺς ζῶντας κατ’ αὐτό, οὐδὲ ἵδρυσαν πολίτευμα τοιούτου εἴδους τὸ ὁποῖον κατὰ τοιοῦτον τρόπον ἐξεπαίδευε τοὺς πολίτας, οὕτως ὥστε νὰ θεωρῶσι: τὴν μὲν ἀσυδοσίαν, δημοκρατίαν· τὴν δὲ παρανομίαν, ἐλευθερίαν· τὴν αὐθάδειαν, ἰσονομίαν· εὐτυχίαν δέ, τὴν ἄδειαν τοῦ νὰ πράττῃ ὁ καθεὶς ταῦτα· ἀλλὰ ἵδρυσαν πολίτευμα, τὸ ὁποῖον μὲ τὸ νὰ μισῇ καὶ νὰ τιμωρῇ τοὺς ἀνθρώπους αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἔκαμνεν ὅλους τοὺς πολίτας καλλιτέρους καὶ σωφρονεστέρους. Πάρα πολὺ δὲ ἐβοήθησεν αὐτοὺς εἰς τὴν καλὴν διοίκησιν τῆς πόλεως, διότι: ἐνῷ ἐθεωρεῖτο ὅτι ὑπάρχουσι δύο εἴδη ἰσότητος, καὶ ἡ μία ἀποδίδει τὸ ἴσον εἰς ὅλους, ἡ δὲ ἄλλη τὸ πρέπον εἰς ἕκαστον, δὲν ἠγνόουν τὴν χρησιμωτέραν ἰσότητα, ἀλλὰ ἀπεδοκίμαζον τὴν ἰσότητα ἐκείνην, ἡ ὁποία ἔκρινεν ἀξίους τῶν ἰδίων ἀμοιβῶν καὶ τιμῶν τοὺς χρηστοὺς καὶ φαύλους. Προυτίμων δὲ ἐκείνην τὴν ἰσότητα, ἡ ὁποία τιμᾷ καὶ τιμωρεῖ τὸν καθένα συμφώνως μὲ τὴν ἀξίαν του· καὶ διὰ ταύτης διῴκουν τὴν πόλιν μὴ ἐκλέγοντες διὰ κλήρου τοὺς ἄρχοντας ἐξ ὅλων τῶν πολιτῶν, ἀλλὰ προτιμῶντες εἰς ἕκαστον ἔργον τοὺς ἀρίστους καὶ ἱκανωτάτους.
ΣΧΟΛΙΟΝ
Κατὰ τὸ Σολώνειον πολίτευμα δὲν ἠδύνατο οἱοσδήποτε Ἀθηναῖος πολίτης νὰ λάβῃ οἱονδήποτε ἀξίωμα· οἱ ἄρχοντες δὲν ἐξελέγοντο διὰ κλήρου. Τὴν διὰ κλήρου ἐκλογὴν εἰσήγαγεν ὁ Ἀριστείδης μετὰ τὴν ἐν Πλαταιαῖς μάχην, θέλων νὰ ἀμείψῃ τὸ φιλόπατρι τοῦ λαοῦ τὸ ἐπιδειχθὲν εἰς τὴν ναυμαχίαν τῆς Σαλαμῖνος καὶ τὴν μάχην τῶν Πλαταιῶν. (Τζουμελέας, 1975).
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΙΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΗ)
Ἐκεῖνοι λοιπὸν ποὺ διοικοῦσαν τότε τὴν πόλη, δὲν ἐγκαθίδρυσαν πολίτευμα ποὺ εἶχε ὀνομασία προσιτὴ σὲ ὅλους καὶ πολὺ ὡραία, ἀλλὰ ὅμως κατὰ τὴν ἐφαρμογή του δὲν φαινόταν τέτοιου εἴδους σὲ ὅσους τὸ ζοῦσαν, οὔτε πολίτευμα ποὺ ἐκπαίδευε τοὺς πολῖτες μὲ τρόπο ποὺ νὰ θεωροῦν: δημοκρατία τὴν ἀσυδοσία, ἐλευθερία τὴν παρανομία, ἰσονομία τὴν αὐθάδεια καὶ εὐτυχία τὴν δυνατότητα νὰ κάνῃ κἄποιος τοῦτα· ἀντιθέτως, ἐγκαθίδρυσαν πολίτευμα πού: ἐπειδὴ μισοῦσε καὶ τιμωροῦσε τοὺς ἀνθρώπους αὐτοῦ τοῦ εἴδους, ἔκανε καλλιτέρους καὶ φρονιμωτέρους ὅλους τοὺς πολῖτες. Τοὺς βοήθησε πάρα πολὺ στὴν καλὴ διοίκηση τῆς πόλης, διότι: ἐνῷ ἐθεωρεῖτο ὅτι ὑπάρχουν δύο εἴδη ἰσότητας, καὶ ἡ μία προσφέρει τὰ ἴδια σὲ ὅλους, ἐνῷ ἡ ἄλλη στὸν καθένα ὅ,τι πρέπει, οἱ πολῖτες δὲν ἀγνοοῦσαν ποιὰ εἶναι ἡ χρησιμωτέρα· ἀποδοκίμαζαν τὴν ἰσότητα ποὺ ἀξιολογοῦσε ἐξ ἴσου τοὺς χρηστοὺς καὶ τοὺς ἀνηθίκους, διότι τὴν θεωροῦσαν ἄδικη καὶ προτιμοῦσαν ἐκείνη ποὺ τιμοῦσε καὶ τιμωροῦσε τὸν καθένα ἀναλόγως μὲ τὴν ἀξία του. Συμφώνως λοιπὸν μὲ τούτη διοικοῦσαν τὴν πόλη καὶ δὲν ἐξέλεγαν τοὺς ἄρχοντες κάνοντας κλήρωση ἀνάμεσα σὲ ὅλους τοὺς πολῖτες, ἀλλὰ προκρίνοντας γιὰ κάθε λειτούργημα τοὺς ἀρίστους καὶ ἱκανωτάτους.
ΣΧΟΛΙΟΝ
Οἱ ἄρχοντες τῶν Ἀθηνῶν στὰ χρόνια τοῦ Ἰσοκράτους ἐκλέγονταν μὲ κλήρωση ποὺ διενεργεῖτο ἀνάμεσα στὸ σύνολο τῶν πολιτῶν. Τοῦτο καθιερώθηκε μετὰ τὰ Μηδικά, ἐνῷ προηγουμένως συμφώνως μὲ τὴν νομοθεσία τοῦ Σόλωνος στὴν κλήρωση μετεῖχαν μόνο οἱ θεωρούμενοι ἄριστοι πολῖτες. Ὁ Ἰσοκράτης τοποθετεῖται ὑπὲρ τῆς παλαιᾶς ῥύθμισης μὲ τὴν πεποίθηση ὅτι ὁ τρόπος τοῦτος μπορεῖ νὰ ὁδηγήσῃ τοὺς ἁπλοὺς πολῖτες στὴν πρόσκτηση τοῦ ἀνωτέρου ἤθους τῶν ἀρχόντων. (Παπαϊωάννου, 1992).
Βιβλιογραφία
Παπαϊωάννου Σ., «Ἰσοκράτης: Ἀρεοπαγιτικός», ἅπαντα, 4ος τόμος, ἀρχαία Ἑλληνικὴ γραμματεία: «οἱ Ἕλληνες», ἐκδόσεις «Κάκτος», Ἀθῆναι, 1992, σελ. 118-120.
Τζουμελέας Σ., «Ἰσοκράτης: Ἀρεοπαγιτικός», λόγοι Α´, ἅπαντα ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων, ἐπιστημονικὴ ἑταιρεία τῶν Ἑλληνικῶν γραμμάτων: «Πάπυρος», Ἀθῆναι, 1975, σελ. 124-127.
