ΜΙΧΑΗΛ ΣΠΑΝΑΚΟΣ | ΕΥΠΡΟΣΗΓΟΡΟΣ

Ἡ Ῥώμη, μετὰ μακροὺς ἀγῶνας, προέστη τῆς Ἰταλικῆς Χερσονήσου, καὶ ἔπειτα, ἁπλώσασα τοὺς βραχίονας πρὸς τὰ τέσσαρα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντος, ἐκυριάρχησεν ἅπαντος τοῦ ἀρχαίου ἱστορικοῦ κόσμου· ἐν ᾧ ἡ Σπάρτη καὶ αἱ Ἀθῆναι δὲν ἠδυνήθησαν νὰ ἑνώσωσιν εἰς μίαν πολιτείαν οὐδὲ αὐτὴν τὴν μικρὰν ταύτην Ἑλλάδα. Ἡ Ῥώμη ἱστοριοδρόμησεν περὶ τὰ χίλια ἔτη, ὁ δὲ ἱστορικὸς βίος τῆς Σπάρτης καὶ τῶν Ἀθηνῶν ἤρχισεν κυρίως εἰπεῖν ἐν τῇ ἕκτῃ ἑκατονταετηρίδι πρὸ Χριστοῦ καὶ ἐτελείωσεν ἐν τῇ τετάρτῃ. Πό θεν προῆλθεν ἡ τοσοῦτον ἀνομοία τῶν πόλεων τούτων τύχη; Τὸ ναυάγιον τῆς πολιτικῆς ἑνότητος τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνικοῦ ἔθνους ἀπεδόθη πολλάκις ἢ εἰς τὸν φυσικὸν τῆς χώρας κατακερματισμὸν ἢ εἰς ἰδιοφυΐαν τινὰ τοῦ ἔθνους. Ἀλλ’ ἡ Ἰταλικὴ Χερσόνησος δὲν εἶναι ὀλιγώτερον τῆς Ἑλληνικῆς κατατετμημένη· ἡ δὲ Σπάρτη καὶ αἱ Ἀθῆναι, ἀγωνισθεῖσαι νὰ μοναρχήσωσιν τῆς Ἑλλάδος, ἀπέδειξαν ὅτι συνῃσθάνοντο τὴν ἀνάγκην τῆς ἑνότητος. Αἱ λοιπαὶ πόλεις ἀντέστησαν μὲν εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ γενναίου τούτου ἔργου· ἀλλὰ τοιοῦτό τι δὲν συνέβη μ

Ἡ ἀρχαία Ἑλληνικὴ ἱστορία τοσοῦτον ἀπέχει τῶν σημερινῶν χρόνων καὶ τῶν κοινωνικῶν καὶ πολιτικῶν ὅρων τοῦ καθ’ ἡμᾶς βίου, ὥστε πολλοὶ ὑπολαμβάνουσιν αὐτὴν ὡς θέαμα λαμπρὸν μᾶλλον ἢ ὡς δίδαγμα πρακτικόν. Τὸ κατ’ ἐμὲ ἀπεναντίας πρεσβεύω ὅτι ἡ ἱστορία αὕτη περιέχει μαθήματα πολιτικά, τὰ ὁποῖα καὶ νῦν ἔτι δύνανται νὰ λογισθῶσιν χρησιμώτατα· μάλιστα ἂν ἀντιπαραβληθῇ πρὸς τὴν σύγχρονον αὐτῆς Ῥωμαϊκὴν ἱστορίαν. Ἐπὶ τούτῳ δὲ ἐνόμισα λυσιτελὲς νὰ ἐπιχειρήσω ἐν τῷ προκειμένῳ προλόγῳ βραχύν τινα παραλληλισμὸν τῶν δύο ἐκείνων ἐπιφανεστάτων τῆς ἀρχαιότητος ἐθνῶν. Οἱ Ἕλληνες καὶ οἱ Ῥωμαῖοι ἦσαν συγγενέστατοι πρὸς ἀλλήλους κατά τε τὴν καταγωγὴν καὶ τὴν γλῶσσαν, συγγενέστεροι ὅλων τῶν λοιπῶν Ἀρίων· ᾤκησαν χώρας γείτονας, ἐν μέρει μάλιστα τὴν αὐτὴν χώραν, ἀφ’ οὗ ἡ κάτω Ἰταλία ἐκαλεῖτό ποτε Μεγάλη Ἑλλάς. Καὶ ὅμως ἐδημιούργησαν δύο διαφόρους κόσμους· ἰδίως δὲ αἱ πολιτικαὶ αὐτῶν περιπέτειαι ἀπέβησαν ἐκ διαμέτρου ἀντίθετοι.

      Οὔ τε εἰδικὸς εἶμαι, οὔ τε εἰδικὸς κριτὴς τῆς ζωγραφικῆς φιλοδοξῶ νὰ καταστῶ, οὔ τε εἰς τὰς τεχνικὰς λεπτομερείας ἠθέλησα νὰ ἐπαγγελθῶ ἐνταῦθα. Δὲν ἐθέλω ὅμως νὰ ἀφήσω τινὰ νὰ ὑποθέσῃ ὅτι, ὅπως οἱοσδήποτε ἄλλος ἐλεύθερος Ἕλλην, ἔρχομαι νὰ συζητήσω καὶ νὰ εἴπω ὑμῖν τὴν γνώμην μου. Προβάλλω λοιπὸν τίτλους δικαιώματος ἐπὶ τῆς προσοχῆς τῆς σκέψεως τῶν ζωγράφων. • Ἡ μελέτη τῆς Ἑλληνικῆς γῆς, ἤτοι ἡ μελέτη τῆς ἀριστοτεχνίας τῆς γραμμῆς πρὸς τὴν ὁποίαν μόλις προσήγγισεν ἡ ἀρχαία τέχνη, ἤτοι ἡ μελέτη τῆς ὑστάτης εὐγενείας καὶ τῆς αἰθριότητος τοῦ χρώματος καὶ τῆς γραμμῆς. • Ἡ πολλὴ ζωὴ καὶ ἡ πραγματικὴ ζωὴ μετὰ τῆς ἀρχαίας γλυπτικῆς, ἤτοι μετὰ τῆς μουσικῆς γραμμῆς καὶ μετὰ τῆς ὑπερτάτης ἁπλότητος καὶ μετὰ τῆς εὐγενείας καὶ ἐντονωτάτης τέχνης πρὸ τῆς ὁποίας οὐχὶ μόνον τὰ ζωγραφικὰ καὶ τὰ γλυπτικά· ἀλλὰ αὐτὰ τὰ σημερινὰ καὶ ἔγκλειστα εἰς φυλακὴν σώματα τῶν ἀνθρώπων εἶναι νεκροφανῆ. • Ἡ μελέτη τοῦ Ἕλληνος καὶ ἡ μελέτη τῆς καλλιτεχνικῆς του ἐκδηλώσεως εἰς ὅλον τὸ παρελθόν, ἀποτελοῦσα ἔργον ἰ