Ἴων Δραγούμης - Ἑλληνικὸς πολιτισμὸς
Γιὰ τὰ ἔθνη θύμηση εἶναι ἡ παράδοση ποὺ ὅταν καταντᾷ ὁλοτελῶς συνειδητὴ λέγεται ἱστορία καὶ λησμονιὰ εἶναι ἡ ὁρμὴ τῆς δημιουργίας. Συντηρητικὸ στοιχεῖο εἶναι ἡ παράδοση καὶ προοδευτικὸ ἡ δημιουργία. Ὅπως στὰ ἄτομα τὸ μνημονικὸ πλάθει καὶ διατηρεῖ τὸ ἐγώ τους, ἔτσι καὶ στὰ ἔθνη ἡ παράδοση· χωρὶς αὐτήν: δὲν θὰ ἤξεραν τὸν ἑαυτό τους· δὲν θὰ τὸν ἀναγνώριζαν, δὲν θὰ ἔνοιωθαν πὼς εἶναι ἕνα καὶ ὅμοιο μὲ τὰ περασμένα καὶ θὰ ἦταν σὰν χαμένα. Ἡ παράδοση εἶναι ὁ σύνδεσμος τῶν ἀτόμων μιᾶς φυλῆς, τωρινῶν καὶ περασμένων ποὺ τὰ κάνει ἔθνος· ἱστορία εἶναι ἡ συνείδηση τοῦ συνδέσμου αὐτοῦ. Ὁρμὴ δημιουργίας εἶναι ὁ σύνδεσμος τῶν τώρα ζωντανῶν ἀτόμων τοῦ ἔθνους μὲ τὰ ἐρχόμενα· εἶναι ἡ λησμονιὰ τῶν περασμένων· εἶναι ὁ καημὸς τῶν μελλουμένων. Κἀνεὶς ἂς μὴ ἀναθεματίζῃ τὴν συντηρητικότητα· κἀνεὶς ἂς μὴ περιφρονῇ τὴν προοδευτικότητα· γιὰ ἕνα ἔθνος καὶ τὰ δύο στοιχεῖα εἶναι ἀπαραίτητα. Κάθε στιγμὴ τῆς ζωῆς του θὰ κυττάζῃ, λυγίζοντας καὶ πρὸς τὰ πίσω καὶ πρὸς τὰ ἐμπρός· καὶ πρὸς τὰ περασμένα ποὺ εἶναι δικά