Εἰσαγωγὴ στὴν διατροφὴ καὶ τὸν μεταβολισμὸ - Μικροθρεπτικὰ συστατικὰ
ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ
Βιταμίνη A | β.-Καρωτένιο καὶ Ρετινόλη
Λειτουργίες:
• ὀπτικὲς χρωστικὲς οὐσίες στὸν ἀμφιβληστροειδῆ.
• ῥύθμιση τῆς γονιδιακῆς ἔκφρασης καὶ κυτταρικῆς διαφοροποίησης.
• τὸ β.-Καρωτένιο εἶναι ἀντιοξιδωτικό.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
• νυκτερινὴ τύφλωση.
• ξηροφθαλμία.
Βιταμίνη D | Καλσιφερόλη
Λειτουργίες:
• βελτιώνει τὴν ἐντερικὴ ἀπορρόφηση τοῦ Ca2+ καὶ κινητοποιεῖ τὰ ὀστικὰ ἅλατα.
• διατήρηση τοῦ ἰσοζυγίου τοῦ ἀσβεστίου.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
• ἀπομετάλλωση ὀστοῦ.
• ῥαχίτιδες: φτωχὴ ὀρυκτοποίηση ὀστοῦ.
Βιταμίνη E | Τοκοφερόλες καὶ Τοκοτριενόλες
Λειτουργίες:
ἀντιοξιδωτικὰ κυρίως στὶς κυτταρικὲς μεμβρᾶνες.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
σοβαρὴ νευρολογικὴ δυσλειτουργία.
Βιταμίνη K | Φυλλοκινόνη καὶ Μενακινόνες
Λειτουργίες:
συνένζυμο στὸν σχηματισμὸ τοῦ γ.-καρβοξυ-γλουταμικοῦ στὶς πρωτεΐνες πήξης τοῦ αἵματος καὶ τῆς μεσοκυττάριας οὐσίας τοῦ ὀστοῦ.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
μειωμένη πήξη τοῦ αἵματος.
Βιταμίνη B1 | Θειαμίνη
Λειτουργίες:
ἡ πυροφωσφορικὴ θειαμίνη ἀποτελεῖ προσθετικὴ ὁμάδα δύο βασικῶν ἐνζύμων (πυροσταφυλικὴ ἀφυδρογονάση καὶ ἄ.-κετογλουταρικὴ ἀφυδρογονάση) τοῦ κύκλου τοῦ “Krebs” καὶ ἑνὸς ἐνζύμου (τρανσκετολάση) τῆς ὁδοῦ τῶν φωσφορικῶν πεντοζῶν.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
• κακώσεις στὸ Κεντρικὸ Νευρικὸ Σύστημα (σύνδρομο “Wernicke-Korsakoff”).
• περιφερικὲς νευρικὲς βλάβες (νόσος “beri-beri”).
Βιταμίνη B2 | Ριβοφλαβίνη
Λειτουργίες:
• προσθετικὴ ὁμάδα τῶν φλαβοπρωτεϊνῶν.
• συνένζυμο στὶς ἀντιδράσεις ὀξίδωσης καὶ ἀναγωγῆς.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
• βλάβες τῶν ἄκρων τοῦ στόματος καὶ τῶν χειλιῶν καὶ τῆς γλώσσας.
• σμηγματορροϊκὴ δερματίτιδα.
Βιταμίνη B3 | Νιασίνη
(Νικοτινικὸ ὀξὺ καὶ Νικοτιναμίδη)
Λειτουργίες:
• λειτουργικὸ τμῆμα τῶν “NAD” καὶ “NADP”.
• συνένζυμο στὶς ἀντιδράσεις ὀξίδωσης καὶ ἀναγωγῆς.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
• καταθλιπτικὴ ψύχωση.
• πελλάγρα: φωτοευαίσθητη δερματίτιδα.
Βιταμίνη B5 | Παντοθενικὸ ὀξὺ
Λειτουργίες:
λειτουργικὸ μέρος τοῦ “CoA” καὶ τῆς πρωτεΐνης ποὺ εἶναι φορέας ἀκυλίου (“A.C.P.”) στὴν σύνθεση καὶ τὸν μεταβολισμὸ τῶν λιπαρῶν ὀξέων.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
περιφερικὴ βλάβη νεύρων (σύνδρομο καιομένων ποδιῶν).
Βιταμίνη B6 | Πυριδοξίνη
(Πυριδοξάλη καὶ Πυριδοξαμίνη)
Λειτουργίες:
• ρόλος στὴν δράση τῆς στεροειδοῦς ὁρμόνης.
• συνένζυμο στὴν τρανσαμίνωση καὶ τὴν ἀποκαρβοξυλίωση τῶν ἀμινοξέων καὶ στὴν φωσφορυλάση τοῦ γλυκογόνου.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
• διαταραχὲς στὸν μεταβολισμὸ τῶν ἀμινοξέων.
• σπασμοί.
Βιταμίνη B7 ἢ H | Βιοτίνη
Λειτουργίες:
συνένζυμο στὶς ἀντιδράσεις καρβοξυλίωσης στὴν γλυκονεογένεση καὶ στὴν σύνθεση λιπαρῶν ὀξέων.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
• δερματίτιδα.
• μειωμένος μεταβολισμὸς λίπους καὶ ὑδατανθράκων.
Βιταμίνη B9 | Φολικὸ ἢ Φυλλικὸ ὀξὺ
Λειτουργίες:
συνένζυμο στὴν μεταφορὰ μονοανθρακικῶν τμημάτων.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
μεγαλοβλαστικὴ ἀναιμία.
Βιταμίνη B12 | Κοβαλαμίνη
Λειτουργίες:
• μεταβολισμὸς τοῦ φολικοῦ ἢ φυλλικοῦ ὀξέος.
• συνένζυμο στὴν μεταφορὰ μονοανθρακικῶν τμημάτων.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
κακοήθης ἀναιμία: μεγαλοβλαστικὴ ἀναιμία μὲ ἐκφύλιση τοῦ νωτιαίου μυελοῦ.
Βιταμίνη C | Ἀσκορβικὸ ὀξὺ
Λειτουργίες:
• ἀντιοξιδωτικό.
• βελτιώνει τὴν ἀπορρόφηση τοῦ σιδήρου.
• συνένζυμο στὴν ὑδροξυλίωση τῆς προλίνης καὶ τῆς λυσίνης στὴν σύνθεση τοῦ κολλαγόνου.
Νόσοι ἀνεπαρκείας:
σκορβοῦτο: μειωμένη ἐπούλωση πληγῶν, ἀπώλεια τῶν οὔλων, ὑποδόρια αἱμορραγία.
Βιβλιογραφία
Bender D. A., introduction to nutrition and metabolism, 5th edition, Taylor & Francis Group, CRC Press, Boca Raton, 2014.
Ζαμπέλας Ἀ., Χατζόπουλος Π., Κουτελιδάκης Ἀ., Παπακωνσταντίνου Α., εἰσαγωγὴ στὴν διατροφὴ καὶ τὸν μεταβολισμό, ἐκδόσεις «Πασχαλίδης Π. Χ.»/“Broken Hill”, Ἀθῆναι/Λευκωσία, 2019.