Γεώργιος Μιστριώτης - Τὰ αἴτια τοῦ ἀρχαίου καὶ τοῦ νεωτέρου Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ | Λόγος ἀπαγγελθεὶς ἐν τῇ μεγάλῃ αἰθούσῃ τοῦ ἐθνικοῦ πανεπιστημίου τῇ δεκάτῃ Μαρτίου 1891

 

   Φιλόμουσε ὁμήγυρι, ὄντως θεία τις ἦτο ἡ ἔμπνευσις καὶ ὑψηλὴ ἡ τοῦ ἔθνους ἔξαρσις, ὅτι τοῦτο τὸν καλλίνικον ὑπὲρ ἐλευθερίας ἀγωνισάμενον, πολιτείαν ἐλευθέραν ἱδρυσάμενον καὶ μόλις τὰ νικηφόρα αὑτοῦ ὅπλα ἀποθέμενον δὲν μετῆλθε πλουτοποιὰ καὶ κερδαλέα ἐπιτηδεύματα, οὐδὲ ἐτράπη τὴν ὁδὸν τὴν ἄγουσαν εἰς τὴν πλήρωσιν τῶν βιωτικῶν ἀναγκῶν καὶ τοῦ βίου τὴν εὐμάρειαν, ἀλλὰ μετὰ τῆς ἰταμότητος, μεθ’ ἧς διὰ ῥοπάλων ἐν τῇ ξηρᾷ καὶ διὰ δαυλῶν ἐν τῇ θαλάσσῃ ἔτυψε κατὰ κόρρης τὸν ἡγήτορα ὁλοκλήρου κοσμοκρατορίας, μετὰ τῆς αὑτῆς, λέγω, ἰταμότητος καί περ πειναλέον καὶ ῥιγοῦν εἰσῆλθεν εἰς τὰ πολυτελῆ τῶν ἰδεῶν μέγαρα, εἰς ἃ ἄλλοι λαοὶ κεκορεσμένοι καὶ ἐν πολυτελέσι σισύραις ἐγκεκορδυλημένοι εἰσέρχονται. Ἡ τολμηρὰ αὕτη τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους εἴσοδος δὲν ἐλέγχει τοῦ ἤθους προπέτειαν, ἀλλ’ ἐξηγεῖται ἐκ τῶν ὑψηλῶν τοῦ πατρὸς πρὸς τὰ τέκνα δικαιωμάτων. Τίς πατὴρ ναυαγὸς αἰδεῖται νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὰ μέγαρα τῶν θυγατέρων αὑτοῦ; Τίς πένης γεννήτωρ εὐλαβεῖται νὰ αἰτήσῃ τροφεῖα παρὰ τῶν ἑαυτοῦ τέκνων; Αἱ ἰδέαι περιεβάλοντο μὲν ἡγεμονικὴν πορφύραν καὶ ἐγένοντο ὑψίθρονοι, ἀλλ’ εἶναι σεμναὶ Ἑλληνίδες, εἶναι αἰδήμονες θυγατέρες τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, ὅς τις ἐναυάγησεν ἐν τῷ ὠκεανῷ τῶν αἰώνων, ἐμωλωπίσθη ἐν τοῖς βράχοις τῆς δουλοσύνης, ἐγκατελείφθη ὑπὸ τῆς σκληρᾶς τῶν οὐριοδρομούντων πλωτήρων ἀδιαφορίας, δὲν εὗρεν ἄλλον ὁδηγὸν σωτῆρα ἢ τὸν πολικὸν τῆς θρησκείας ἀστέρα καὶ δὲν διέπλευσε τὰ ἄγρια καὶ παφλάζοντα τοῦ πελάγους κύματα διὰ τριήρους, ἀλλὰ διὰ τῆς σχεδίας ἐθνικοῦ ἐνθουσιασμοῦ ἐξαρθέντος μέχρι μανίας.