Παῦλος Μελᾶς

     Ὁ Παῦλος Μελᾶς ἦτο πρωτεργάτης καὶ ἥρως τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος καὶ δευτερότοκος υἱὸς τοῦ Μιχαὴλ Γεωργίου Μελᾶ. Ἐγεννήθη ἐν Μασσαλίᾳ τῷ 1870. Εἰσῆλθεν εἰς τὴν Στρατιωτικὴν Σχολὴν τῶν Εὐελπίδων καὶ περατώσας τὰς σπουδάς του (1886-1891) ὠνομάσθη Ἀνθυπολοχαγὸς πυροβολικοῦ. Ὑπῆρξεν ἐν ἔτει χιλιοστῷ ὀκτακοσιοστῷ ἐνενηκοστῷ καὶ τετάρτῳ ἐκ τῶν πρώτων καὶ πλέον δραστηρίων μελῶν τῆς ἱδρυθείσης Ἐθνικῆς Ἑταιρείας. Κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ 1904 κατηρτίσθη διὰ διαταγῆς τῆς κυβερνήσεως ὁμὰς ἐκ τεσσάρων Ἀξιωματικῶν νὰ μεταβῇ ἐν Μακεδονίᾳ. Οἱ τέσσαρες Ἀξιωματικοὶ ἦσαν οἱ ἑξῆς: ὁ Λοχαγὸς Ἀλέξανδρος Κοντούλης ὁ ἀρχηγὸς τῆς ὁμάδος, ὁ Λοχαγὸς Ἀναστάσιος Παπούλας, ὁ Ἀνθυπολοχαγὸς Γεώργιος Κολοκοτρώνης καὶ ὁ Ἀνθυπολοχαγὸς Παῦλος Μελᾶς. Οὗτοι θὰ συνωδεύοντο ὑφ’ ἑνὸς δι’ ἕκαστον αὐτῶν ἀκολούθου καὶ ἔκ τινων Μακεδόνων, οἵ τινες εἶχον ἔλθει ἐν Ἀθήναις πρὸς αἴτησιν βοηθείας, ἐν οἷς ὁ Κωνσταντῖνος Χρήστου καὶ ὁ Παῦλος Κύρου καὶ ὁ Νικόλαος Πύρζας. Ὁ Νικόλαος Πύρζας κατέστη τελικῶς Ὑπαρχηγὸς τοῦ σώματος τοῦ Παύλου Μελᾶ. Ἡ ὁμὰς αὕτη διέβη κατὰ τὰς ἀρχὰς Μαρτίου τοῦ 1904 οὐχὶ ἄνευ δυσκολιῶν καὶ περιπετειῶν τὰ τότε Ἑλληνικὰ καὶ Τουρκικὰ σύνορα καὶ κατευθυνθεῖσα πρὸς τὴν Δυτικὴν Μακεδονίαν κατέληξεν εἰς τὴν ἐπὶ τοῦ ὄρους Βίτσι περιοχὴν τῶν Κορεστίων καὶ εἶτα εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Πρέσπης. Κατὰ τὰ τέλη Μαρτίου ὁ Παῦλος Μελᾶς εἰδοποιήθη νὰ ἐπιστρέψῃ ἀμέσως, διότι ἡ ἐν Ἀθήναις Τουρκικὴ πρεσβεία εἶχε πληροφορηθῆ τὴν εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Καστορίας ἄφιξίν του καὶ εἶχε προβῆ εἰς παραστάσεις. Οὕτως ὁ Παῦλος Μελᾶς ἠναγκάσθη νὰ ἐπιστρέψῃ τὸν Μάρτιον εἰς Ἀθήνας.

    Κατὰ μῆνα Ἰούλιον τοῦ 1904, ὑπηρετῶν εἰς τὸ σχολεῖον τῶν Εὐελπίδων, ἐζήτησε καὶ ἔλαβεν εἰκοσαήμερον ἄδειαν καὶ ἐπεχείρησεν ἐν Μακεδονίᾳ τὴν δευτέραν του ἔξοδον, ἵνα προβῇ εἰς ὀργανωτικὰς ἐνεργείας. Διελθὼν ἐκ Λαρίσης μετὰ τοῦ Νικολάου Πύρζα, ἔφθασεν εἰς τὰ σύνορα καὶ μετὰ πλαστοῦ διαβατηρίου εἰσῆλθεν ὡς ζῳέμπορος εἰς τὸ Τουρκικὸν ἔδαφος καὶ κατηυθύνθη ἐν Κοζάνῃ. Εἰς τὴν πόλιν ταύτην ἐγένετο σύσκεψις τῶν μελῶν τῆς τοπικῆς ἐπιτροπῆς ἀμύνης μετὰ τοῦ Παύλου Μελᾶ καὶ ἐν τέλει ἀπεφασίσθη ἡ συγκρότησις Μεγάλου Σώματος διὰ τῆς στρατολογίας ἀνδρῶν ἐκ τῶν περιοχῶν Κοζάνης καὶ Καστορίας καὶ ἡ ἀνάληψις ἀμέσου δράσεως εἰς Δυτικὴν Μακεδονίαν. Διὰ τὸν ἴδιον λόγον ἐπεσκέφθη ὁ Παῦλος Μελᾶς καὶ τὴν Ἑλληνικωτάτην Σιάτισταν, ὁ δὲ Νικόλαος Πύρζας κατ’ ἐντολήν του τὴν Καστορίαν. Ἐπέστρεψεν ἐν Ἀθήναις τῇ 3ῃ Αὐγούστου, λίαν αἰσιόδοξος.

     Μετὰ δεκαπενθήμερον τυχὼν τετραμήνου ἀδείας ἐκ μέρους τοῦ ὑπουργείου Στρατιωτικῶν καὶ ἀναλαβὼν ἐπισήμως τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Ἀγῶνος εἰς τὰς περιφερείας Καστορίας καὶ Μοναστηρίου, προσφερθεῖσαν αὐτῷ ὑπὸ τοῦ ἐν Ἀθήναις ἤδη ὑφισταμένου Μακεδονικοῦ κομιτάτου, ἐπιχειρεῖ εἰς Μακεδονίαν τὴν τρίτην καὶ τελευταίαν του ἔξοδον ἀκολουθούμενος ἀπὸ ἀρκετοὺς Κρῆτας καὶ Μακεδόνας. Διῆλθεν ἐκ νέου ἐκ Λαρίσης καὶ τῇ 28ῃ Αὐγούστου διαβὰς μετὰ τῶν ἀνδρῶν του κρυφίως τὰ σύνορα κατηυθύνθη πρὸς τὰ Κορέστια. Μετὰ πολλὰς περιπετείας, κατὰ τὰς ὁποίας τὸ Σῶμα ἐδοκιμάσθη δεινῶς, ἔφθασεν εἰς τὴν περιοχὴν τῆς Καστορίας ὀλίγον πρὸ τῶν μέσων Σεπτεμβρίου, προωθηθεὶς δὲ πρὸς τὰ Κορέστια ἤρχισεν ἀμέσως τὴν δρᾶσίν του. Τῇ 13ῃ Ὀκτωβρίου ἐν τῷ παλαιῷ ἡμερολογίῳ εἰσῆλθεν εἰς τὸ χωρίον τῶν Κορεστίων Στάτιτσα, ἀλλ’ ἐπροδόθη εἰς τοὺς Τούρκους ὑπὸ τοῦ Μήτρου Βλάχου, εἰδοποιήσαντος τούτους, ὅτι δῆθεν ἐντὸς τοῦ χωρίου ἐκρύπτετο ὁ ἴδιος. Κατὰ τὴν ἐπακολουθήσασαν συμπλοκὴν ὁ Παῦλος Μελᾶς ἐτραυματίσθη θανασίμως εἰς τὴν ὀσφυϊκὴν χώραν, ἀπὸ ἀδέσποτον μᾶλλον σφαῖραν εἰς τὴν αὐλὴν τῆς οἰκείας, εἰς ἣν εἶχε καταλύσει καὶ μετ’ ὀλίγον ὑπέκυψεν εἰς τὸ τραῦμά του.

     Ὁ θάνατος τοῦ Παύλου Μελᾶ γνωσθεὶς ἐν Ἀθήναις τῇ 18ῃ Ὀκτωβρίου τοῦ 1904 προεκάλεσε κυριολεκτικῶς συγκλονιστικὴν ἐντύπωσιν εἰς πάντας· συνετέλεσε δὲ εἰς τὴν ἐξέγερσιν τῆς Ἑλληνικῆς κυβερνήσεως καὶ τὴν διοργάνωσιν καὶ ἀνάπτυξιν τοῦ Ἀγῶνος.

 

ΠΗΓΗ

Δωδεκάτομος ἐγκυκλοπαιδεία Πάπυρος/Larousse