Πλούταρχος ὁ Χαιρωνεὺς - Περὶ μοναρχίας καὶ ὀλιγαρχίας καὶ δημοκρατίας

    Ὥς περ οὖν ὁ ἁρμονικὸς καὶ μουσικὸς ἀνὴρ παντὶ μὲν ὀργάνῳ χρήσεται προσῳδῷ τεχνικῶς ἁρμοσάμενος καὶ λόγῳ κρούων ἕκαστον, ὡς πέφυκεν ἐμμελὲς ὑπηχεῖν· ἤδη μέντοι συμβούλῳ Πλάτωνι χρησάμενος, πηκτίδας, σαμβύκας καὶ ψαλτήρια πολύφθογγα καὶ βαρβίτους καὶ τρίγωνα παραπέμψας, τὴν λύραν καὶ τὴν κιθάραν προτιμήσει· τὸν αὐτὸν τρόπον ὁ πολιτικὸς ἀνὴρ εὖ μὲν ὀλιγαρχίαν Λακωνικὴν καὶ Λυκούργειον μεταχειριεῖται, συναρμοσάμενος αὑτῷ τοὺς ἰσοκρατεῖς καὶ ὁμοτίμους ἄνδρας, ἡσυχῇ προσβιαζόμενος· εὖ δὲ πολυφθόγγῳ καὶ πολυχόρδῳ συνοίσεται δημοκρατίᾳ, τὰ μὲν ἀνιεὶς τὰ δ’ ἐπιτείνων τῆς πολιτείας, χαλάσας τ’ ἐν καιρῷ καὶ καρτερῶς αὖθις ἐμφύς, ἀντιβῆναι καὶ ἀντισχεῖν ἐπιστάμενος· εἰ δ’ αἵρεσις αὐτῷ δοθείη, καθ’ ἅπερ ὀργάνων, τῶν πολιτειῶν, οὐκ ἂν ἄλλην ἕλοιτο πλὴν τὴν μοναρχίαν, Πλάτωνι πειθόμενος, τὴν μόνην δυναμένην τὸν ἐντελῆ καὶ ὄρθιον ἐκεῖνον ὡς ἀληθῶς τῆς ἀρετῆς τόνον ἀνασχέσθαι καὶ μή τε πρὸς ἀνάγκην μή τε πρὸς χάριν ἁρμόσαι τοῦ συμφέροντος. Αἱ μὲν γὰρ ἄλλαι πολιτεῖαι τρόπον τινὰ κρατούμεναι κρατοῦσι καὶ φερόμεναι φέρουσι τὸν πολιτικόν, οὐκ ἔχοντα τὴν ἰσχὺν βέβαιον ἐπὶ τούτους, παρ’ ὧν ἔχει τὸ ἰσχῦον.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΙΣ

    Ἑπομένως, ἀκριβῶς ὅπως ὁ εἰδικὸς εἰς τὴν ἁρμονίαν καὶ τὴν μουσικὴν θὰ κάμῃ χρῆσιν παντὸς ὀργάνου ἁρμονικῶς προσαρμόσας αὐτὸ μετὰ τέχνης καὶ κτυπῶν ἕκαστον κατὰ λόγον τῆς ἐκ φύσεως ἱκανότητος αὐτοῦ, ὥς τε νὰ δίδῃ μελῳδικὸν ἦχον, ἤδη ὅμως ἀκολουθήσας τὴν συμβουλὴν τοῦ Πλάτωνος θὰ θέσῃ κατὰ μέρος πηκτίδας, σαμβύκας, πολύφθογγα ψαλτήρια, βαρβίτους καὶ τρίγωνα, θὰ προτιμήσῃ δὲ τὴν λύραν καὶ τὴν κιθάραν· κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον ὁ πολιτικὸς ἀνὴρ ἐπιτυχῶς μὲν θὰ μεταχειρισθῇ τὴν Λακωνικὴν καὶ Λυκούργειον ὀλιγαρχίαν, προσαρμόσας πρὸς ἑαυτὸν τοὺς ἀπὸ ἀπόψεως δυνάμεως καὶ τιμῆς ἴσους ἄνδρας ἠρέμα ἀσκῶν πίεσιν ἐπ’ αὐτῶν εἰς τὰ πολιτικά· ἐπιτυχῶς, ἐπ’ ἴσης, θὰ ἐργασθῇ μετὰ τῆς πολυφθόγγου καὶ πολυχόρδου δημοκρατίας, ἄλλοτε μὲν χαλαρῶν, ἄλλοτε δὲ ἐντείνων τὰς χορδὰς τῆς πολιτείας, χαλαρώσας αὐτὰς εἰς κατάλληλον περίστασιν καὶ ἰσχυρῶς πάλιν ἐπεμβὰς ἔχων σαφῆ γνῶσιν, πῶς νὰ ἀντιστῇ εἰς τὰς μάζας καὶ πῶς νὰ κρατήσῃ τὴν θέσιν αὐτοῦ· ἐὰν δὲ ἐδίδετο εἰς αὐτὸν δικαίωμα ἐκλογῆς μεταξὺ τῶν πολιτευμάτων, ἀκριβῶς ὅπως μεταξὺ ὀργάνων, οὗτος δίδων πίστιν εἰς τὴν συμβουλὴν τοῦ Πλάτωνος, δὲν θὰ ἐξέλεγεν ἄλλο παρὰ τὴν μοναρχίαν, τὴν μόνην δυναμένην νὰ κρατήσῃ τὸν τέλειον καὶ πράγματι ὄρθιον ἐκεῖνον τόνον τῆς ἀρετῆς καὶ νὰ μὴ προσαρμόσῃ αὐτὸν μή τε πρὸς ἀνάγκην μή τε πρὸς χάριν τοῦ συμφέροντος. Διότι τὰ μὲν ἄλλα πολιτεύματα τρόπον τινὰ ἐλεγχόμενα ὑπὸ τοῦ πολιτικοῦ ἐλέγχουσιν αὐτὸν καὶ φερόμενα ὑπὸ τοῦ πολιτικοῦ φέρουσιν αὐτόν, καθ’ ὅσον οὗτος δὲν ἔχει σταθερὰν ἰσχὺν νὰ ἀνθίσταται εἰς αὐτούς, παρὰ τῶν ὁποίων ἔχει τὴν ἰσχύν.

 

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΙΣ

    Ὅπως, λοιπόν, ὁ γνώστης τῆς ἁρμονίας – μουσικὸς – θὰ χρησιμοποιήσῃ κάθε ὄργανο ἁρμονικῶς, προσαρμόζοντάς το ἐντέχνως καὶ κρούοντάς το μὲ ἔλλογο τρόπο, συμφώνως δῆλα δὴ μὲ τὴν φυσική του μελῳδικότητα καὶ παρὰ ταῦτα ἔχοντας σύμβουλό του τὸν Πλάτωνα, θὰ παραμερίσῃ πηκτίδες, σαμβῦκες, πολύηχα ψαλτήρια, βαρβίτους καὶ τρίγωνα, θὰ προτιμήσῃ τὴν λύρα καὶ τὴν κιθάρα· κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο, ὁ πολιτικὸς ἄνδρας θὰ χρησιμοποιήσῃ ὀρθῶς τὴν ὀλιγαρχία ποὺ ἐγκαθίδρυσεν ὁ Λυκοῦργος στὴν Λακωνική, συντονίζοντας μὲ τὸν ἑαυτό του τοὺς ἄνδρες ποὺ ἔχουν ἴση δύναμη καὶ ὅμοια ἀξία καὶ ἐξαναγκάζοντάς τους μὲ ἤρεμο τρόπο νὰ ἐκτελοῦν τὶς ἀποφάσεις του· ὀρθῶς, ἐπ’ ἴσης, θὰ χειρισθῇ τὴν πολύηχη καὶ πολύχορδη δημοκρατία, σὲ ἄλλα πολιτικὰ ζητήματα χαλαρώνοντας καὶ σὲ ἄλλα τεντώνοντας τὶς χορδές, ξεσφίγγοντάς τες τὴν κατάλληλη στιγμὴ καὶ ἀμέσως πάλι κρατῶντάς τες σταθερῶς, γνωρίζοντας πῶς νὰ ἀντισταθῇ στὸν λαὸ καὶ πῶς νὰ μὴ ἐνδίδῃ σὲ αὐτόν· ἂν ὅμως τοῦ δοθῇ ἡ δυνατότητα νὰ ἐπιλέξῃ πολιτεύματα, ὅπως μεταξὺ ὀργάνων, θὰ ἀκολουθοῦσε τὴν ὑπόδειξη τοῦ Πλάτωνος καὶ δὲν θὰ διάλεγε ἄλλο ἀπὸ τὴν μοναρχία: τὸ μόνο πολίτευμα ποὺ μπορεῖ νὰ στηρίξῃ τὸν τέλειο ἐκεῖνο καὶ στ’ ἀλήθεια ὀρθὸ τόνο τῆς ἀρετῆς καὶ νὰ μὴ τὸν ἀφήσῃ νὰ ὑποταχθῇ οὔ τε στὴν βία οὔ τε στὴν χρησιμοθηρία. Κατὰ κἄποιον τρόπο, δῆλα δή, τἆλλα πολιτεύματα: ἂν καὶ κυριαρχῶνται ἀπὸ τὸν πολιτικὸ ἄνδρα, κυριαρχοῦν πάνω του· ἂν καὶ καθοδηγῶνται ἀπὸ αὐτόν, τὸν καθοδηγοῦν· καθ’ ὅτι αὐτὸς δὲν διαθέτει σταθερὴ δύναμη νὰ ἀντιμετωπίσῃ ἐκείνους ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἀντλεῖ τὴν δύναμή του.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

Πλούταρχος, ἠθικά, περὶ μοναρχίας καὶ ὀλιγαρχίας καὶ δημοκρατίας, τόμος 1, ἅπαντα ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων, ἐπιστημονικὴ ἑταιρεία τῶν Ἑλληνικῶν γραμμάτων: «Πάπυρος», Ἀθῆναι, 1975, σελ. 172-175. 

Πλούταρχος, ἠθικά, περὶ μοναρχίας καὶ ὀλιγαρχίας καὶ δημοκρατίας, τόμος 21, ἀρχαία Ἑλληνικὴ γραμματεία: «οἱ Ἕλληνες», ἐκδόσεις «Κάκτος», Ἀθῆναι, 1995, σελ. 184-187.