Ἰωάννης Καποδίστριας - Ἀπομνημονεύματα | Ἐπισκόπησις πολιτικῆς σταδιοδρομίας ἀπὸ τοῦ 1798 μέχρι τοῦ 1822

Διὰ τῆς κατὰ Μάρτιον τοῦ 1800 συνομολογηθείσης συνθήκης μεταξὺ τῆς Ρωσσίας καὶ τῆς Ὀθωμανικῆς Πύλης ὑπὸ τὴν ἐγγύησιν τῆς Ἀγγλίας, ἡ Ἑπτάνησος ἀπετέλεσε δημοκρατίαν κατὰ τὸ ὑπόδειγμα τῆς δημοκρατίας τῆς Ραγούζης. Ἡ τελευταία αὕτη ἦτο ἀριστοκρατικὴ καὶ ὑποτελὴς εἰς τὴν Πύλην καὶ ἡ νέα δὲ δημοκρατία ὤφειλε ὡσαύτως κατὰ τοὺς ὅρους τῆς συνθήκης νὰ πληρώνῃ φόρον εἰς τὴν Πύλην καὶ νὰ κυβερνᾶται ὑπὸ τῶν εὐπατριδῶν. Οἱ κάτοικοι τῶν Ἠπειρωτικῶν παραλίων ἔμελλον ἐπ’ ἴσης νὰ κυβερνῶνται κατὰ τὰ ἔθιμα αὐτῶν ὑπὸ τὴν διεύθυνσιν τῆς Γερουσίας τῆς Ἑπτανήσου καὶ νὰ καταβάλλωσιν εἶδος κεφαλικοῦ φόρου πρὸς τὴν Πύλην, ἵνα ἀντ’ αὐτοῦ παραμένωσιν ἀπηλλαγμένοι τῆς παρουσίας τῶν Μουσουλμανικῶν ἀρχῶν καὶ στρατιωτικῶν καὶ πολιτικῶν. Ἀλλ’ ὁ πολιτικὸς οὗτος συνδυασμός, δι’ οὗ ἐφαίνοντο ἡμῖν τερματισθεῖσαι ἐπιτυχῶς αἱ μακραὶ καὶ δυσχερεῖς ἐν Κωνσταντινουπόλει διαπραγματεύσεις, οὐδέποτε ἠδυνήθη νὰ ὑποστῇ τὴν δοκιμασίαν τοῦ χρόνου. Ἐξωτερικῶς, μετά τινας μῆνας ἡ πρώην Βενετικὴ παραλία κατελήφθη ὑπὸ τοῦ Ἀλῆ Πασσᾶ, ἐν δὲ ταῖς νήσοις ὁ ἐκ τῆς παραβάσεως ταύτης τῶν συνθηκῶν ἐμπνευσθεὶς φόβος καὶ αἱ ἐσωτερικαὶ ταραχαί, αἵ τινες ἐπηκολούθησαν, παρώρμησαν τὴν Ἰόνιον κυβέρνησιν νὰ ζητήσῃ τὴν ἄμεσον προστασίαν τῆς Ρωσσίας. Ὁ ἐνδόξου μνήμης Αὐτοκράτωρ Ἀλέξανδρος ἐπένευσε εἰς τὰς εὐχὰς τῆς Ἰονίου κυβερνήσεως. Ὁ Μονάρχης οὗτος ἀπέστειλε εἰς τὰς νήσους τῷ 1803 πληρεξούσιον ὑπουργόν, τὸν Γεώργιον Μοτσενῖγον, ἐκ Ζακύνθου, βραδύτερον διατελέσαντα πρεσβευτὴν τῆς Ρωσσίας ἐν Νεαπόλει καὶ ἐν Τουρίνῳ, συνοδευόμενον ὑπὸ δύο μονοκρότων καί τινων στρατιωτικῶν ταγμάτων. Τότε ἡ Ἑπτάνησος πολιτεία ἀναδιωργανώθη, ἡ δὲ ἐσωτερικὴ εἰρήνη διέχυσεν ἐπὶ τῶν νήσων τὴν εὐεργετικὴν αὐτῆς ἐπίδρασιν μέχρι τοῦ 1807, ὅτε ἡ χώρα αὕτη παρεχωρήθη, ἐν ἀγνοίᾳ αὐτῆς, εἰς τὸν Βοναπάρτην τὸν Αὐτοκράτορα τότε τῶν Γάλλων, διὰ τῆς ἐν Τίλσιτ εἰρήνης. Κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν ἑπτὰ τούτων ἐτῶν, νέος ἔτι, ἤρχισα τὸν δημόσιον βίον μου, κατ’ ἀρχὰς ὡς ἔκτακτος ἐπίτροπος τῆς κυβερνήσεως ἐν ταῖς νήσοις, μετὰ ταῦτα ὡς ὑπουργὸς τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας καθ’ ὅλους τοὺς κλάδους τῆς διοικήσεως καὶ τέλος ὡς γραμματεὺς τῆς Ἐπικρατείας ἐπὶ τῶν Ἐξωτερικῶν καὶ τῶν Ναυτικῶν καὶ τοῦ Ἐμπορίου.