Μᾶρκος Ρενιέρης - Φιλοσοφία τῆς ἱστορίας | Πρόλογος

Ἡ ἱστορία ἄνευ τῆς φιλοσοφίας τῆς ἱστορίας εἶναι σωρὸς γεγονότων, σωρευθεὶς ἀπὸ τῆς τύχης τὴν τυφλὴν χεῖρα, ὅπου ἡ μὲν ἀρετὴ οὐδέποτε ηὕρισκε παρ’ ὀλίγα τινὰ καὶ ἡ δὲ διαφθορὰ πάμπολλα παραδείγματα. Ἔθνη διαδέχονται τὰ ἔθνη, καθὼς τὰ κύματα εἰς τὴν ἐπιφάνειαν τῆς θαλάσσης μὴ ἀφήνοντα ἄλλο ἴχνος παρ’ ἐρείπια ἐφ’ ὧν ὁ ἀρχαιολόγος δύναται μετὰ κόπου νὰ ἀναγνώσῃ τὰ ὀνόματά των. Ὅταν, ὅμως, ἡ φιλοσοφία τῆς ἱστορίας ῥίπτει τὰς ἀκτῖνάς της ἐπὶ τοῦ σωροῦ τούτου:

• ἡ τύχη ὑποχωρεῖ τῷ κράτει της εἰς τὴν πρόνοιαν.

• ἡ ἀνθρωπότης ἀναφαίνεται διὰ τῆς ἑνότητος καὶ διὰ τῆς προόδου.

• ἑκάστη γενεὰ αἰσθάνεται τὴν ἀνατεθεῖσαν ταύτην ἀποστολήν.

Ὁ τῆς ἱστορίας φιλόσοφος καταβαίνων εἰς τοὺς τάφους τῶν αἰώνων, οἵ τινες οὐδέποτε ἀφεῖσαν εἰς ἡμᾶς κληρονομίαν μήτε μίαν ἀνάμνησιν μήτε ἓν ὄνομα, δύναται νὰ προφητεύσῃ τὸ μέλλον ἢ τάχιστος αὐτοῦ τοῦ χρόνου νὰ γίνῃ σύγχρονος ἐκείνων, οἵ τινες ἐθέλουσιν νὰ ὀνομάσωσιν ἡμᾶς ἀρχαίους καὶ νὰ ἐνθυμηθῇ τὸ μέλλον. Ἡ φιλοσοφία τῆς ἱστορίας θεοποιεῖ τὸν ἄνθρωπον, καθ’ ὅτι ὁ προφήτης εἶπε: «ἀναγγείλατε ἡμῖν τὰ ἐπερχόμενα ἐπ’ ἐσχάτου καὶ γνωσόμεθα ὅτι θεοί ἐστε». Ἐκδίδοντες δοκίμιον περὶ φιλοσοφίας τῆς ἱστορίας οὐδέποτε ἠλπίσαμεν νὰ ἀναπληρώσωμεν τὴν ἔλλειψιν ταύτην. Ἐλπίζομεν, ὅμως, νὰ ἐμπνεύσωμεν ῥοπὴν πρὸς τοιαύτην μελέτην εἰς τὴν Ἑλληνικὴν νεολαίαν.