Ἀχιλλεὺς Τζάρτζανος - Γραμματικὴ τῆς νέας Ἑλληνικῆς γλώσσης τῆς ἁπλῆς καθαρευούσης

Σχηματισμὸς καὶ κλίσις τῶν ῥημάτων

Α´. Βαρύτονα ῥήματα

§ 199. Πρὸς σχηματισμὸν τῶν συνθέτων ἢ περιφραστικῶν τύπων τοῦ ῥήματος χρησιμοποιοῦνται:

1) τὰ μόρια: «θά», «νὰ» καὶ «ἄς».

2) τὰ ῥήματα «ἔχω, εἶμαι, θέλω», τὰ ὁποῖα διὰ τοῦτο λέγονται βοηθητικὰ ῥήματα.

§ 200. Ἐκ τῶν βοηθητικῶν ῥημάτων τὸ «εἶμαι» εἶναι ῥῆμα ἀνώμαλον, ὁ δὲ ἐνεστὼς καὶ ὁ παρατατικὸς αὐτοῦ κλίνονται ὡς ἑξῆς:

    Τοῦ τύπου τῆς προστακτικῆς «ἔστω» χρῆσις γίνεται:

• πρῶτον, ἐπὶ παραχωρήσεως ἢ συγκαταθέσεως: «ἔστω καὶ πτωχός».

• δεύτερον, εἰς τὴν γλῶσσαν τῶν μαθηματικῶν: «ἔστω ἡ εὐθεῖα ΑΒ»· «ἔστωσαν τὰ τρίγωνα ΑΒΓ καὶ ΔΕΖ».

    Τοῦ τύπου «εἶναι» ὡς ἀπαρεμφάτου χρῆσις γίνεται μόνον ὡς οὐσιαστικοῦ μετὰ τοῦ ἄρθρου «τό»· π.χ. «ὁ Θεὸς μᾶς ἔδωκε τὸ εἶναι».

§ 201. Ὡς μέλλων τοῦ ῥήματος «εἶμαι» ἐκτὸς τοῦ «θὰ εἶμαι» λαμβάνεται καὶ ὁ μέλλων τοῦ ῥήματος «ὑπάρχω» (θὰ ὑπάρχω, θὰ ὑπάρξω). Ἐκ τοῦ αὐτοῦ δὲ ῥήματος «ὑπάρχω» δανείζεται τὸ ῥῆμα «εἶμαι» καὶ τοὺς ἄλλους χρόνους του, ἤτοι: τὸν ἀόριστον (ὑπῆρξα), τὸν παρακείμενον (ἔχω ὑπάρξει) καὶ τὸν ὑπερσυντέλικον (εἶχον ὑπάρξει).

    Ὡς ἀόριστος τοῦ ῥήματος «εἶμαι» λαμβάνεται καὶ τοῦ ῥήματος «γίνομαι» ὁ ἀόριστος «ἐγενόμην ἢ ἔγινα»: «ἡ συμφορὰ ὑπῆρξε μεγάλη»· «ἐγένετο (ἔγινε) αἴτιος μεγάλης συμφορᾶς». 

 

ΠΗΓΗ

Τζάρτζανος Ἀ., γραμματικὴ τῆς νέας Ἑλληνικῆς γλώσσης τῆς ἁπλῆς καθαρευούσης, ἐκδόσεις «Κακουλίδης», ἔκδοσις Β´ μὲ πολλὰς διορθώσεις καὶ συμπληρώσεις, Ἀθῆναι, 1945, σελ. 98-99.